Νέες Ηλεκτρονικές Εγκυκλοπαίδειες συνδεδεμένες με το Ιντερνετ φέρνουν τον πλούτο της ανθρώπινης γνώσης στο σπίτι και το γραφείο μας. Η Εγκυκλοπαίδεια δεν είναι πια Κιβωτός της γνώσης, αλλά Μίτος της Αριάδνης στους λαβύρινθους του παγκόσμιου Νού.
Κάποτε η εγκυκλοπαίδεια ήταν η πρώτη συλλογή βιβλίων που στόλιζε με την κυριολεκτική και την μεταφορική έννοια κάθε βιβλιοθήκη. Ήταν το δώρο που έκαναν οι γονείς στο παιδί θέλοντας με αυτό τον τρόπο να του ανοίξουν ένα παράθυρο στον κόσμο, να του δώσουν συγκεντρωμένη, ταξινομημένη, χρήσιμη γνώση που να μπορεί να τον βοηθήσει σε κάθε προσπάθεια μελέτης από τα πρώτα του βήματα στο σχολείο μέχρι την αρχή της επαγγελματικής του ζωής.
Από τον Αριστοτέλη στο Google…
Από την αρχαιότητα, η προσπάθεια να συγκεντρωθούν οι γνώσεις της ανθρωπότητας σε έναν χώρο ή σε ένα βιβλίο ή σε μια συλλογή βιβλίων ήταν μια πρόκληση που κατεύθυνε την σκέψη πολλών από τα μεγάλα πνεύματα της ανθρωπότητας. Ξεκινώντας από τον Αριστοτέλη που για πολλούς είναι ο πατέρας της ταξινομικής μεθόδου και τον Πλούταρχο που αναφέρεται στην «εγκύκλιο παιδεία», μέχρι τους Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ που ύψωσαν την εγκυκλοπαίδεια σαν λάβαρο του διαφωτισμού, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι η εγκυκλοπαίδεια «θα συμβάλλει στο κύρος και στην πρόοδο των ανθρώπινων γνώσεων. Και πολλαπλασιάζοντας τον αριθμό των αληθινών σοφών, των διακεκριμένων καλλιτεχνών και των φωτισμένων ερασιτεχνών, θα προσφέρει καινούργια πλεονεκτήματα στην κοινωνία».
Το πρώτο έργο που θα μπορούσε να του αποδοθεί ο χαρακτηρισμός «εγκυκλοπαίδεια» ήταν η «Φυσική Ιστορία», μια συλλογή εγκυκλοπαιδικών γνώσεων που δημιουργήθηκε από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, ενώ με ένα μεταφορικό τρόπο, η ιδέα της ίδρυσης της μεγάλης Αλεξανδρινής βιβλιοθήκης είχε στη βάση της την δημιουργία μιας εξελισσόμενης εγκυκλοπαίδειας - κόμβου, μεσω της συγκέντρωσης όλης της ανθρώπινης γνώσης σε ένα χώρο όπου θα ήταν εύκολα προσπελάσιμη και ευρέως διαδόσιμη.
Σήμερα, πολλοί παρομοιάζουν το ίδιο το Ιντερνετ με μια μεγάλη, αχανή, συνεχώς ανανεούμενη εγκυκλοπαίδεια που την λημματική της οργάνωση και ταξινόμιση προσφέρουν οι κάθε λογής κατάλογοι όπως το Yahoo! και οι μηχανές αναζήτησης όπως το Google. Αυτά όμως δεν αρκούν για να δημιουργήσουν την δομή, το σώμα και την μορφή της εγκυκλοπαίδειας, που εξ ορισμού πρέπει να είναι συνεκτική, πλήρης και να εξασφαλίζει εξοικονόμηση χρόνου στον μη ειδικό, επισημαίνοντας τα κυριότερα σημεία που αφορούν ένα θέμα. Ταυτόχρονα πρέπει να δίνει κατευθύνσεις προς τα μονοπάτια της εμβάθυνσης ως Μέντορας.
...και από το βιβλίο στο Internet
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν οι εκδότες εγκυκλοπαιδειών ήταν πάντα η ανανέωση, ο εκσυγχρονισμός και ο εμπλουτισμός του περιεχόμενου μιας εγκυκλοπαίδειας. Κάτι που ήταν δύσκολο να γίνει στα γιγαντιαία πολύτομα έργα. Όλοι θυμόμαστε στα παιδικά μας χρόνια εγκυκλοπαίδειες που μετά από μια πενταετία ή δεκαετία, ανέβαιναν σε ψηλότερα, πιο απρόσιτα ράφια… Γιατί η γνώση που περιείχαν δεν ακολουθούσε τον ρυθμό της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης. Πολλοί εκδότες αντιμετώπισαν το πρόβλημα με την έκδοση ετήσιων ή ακόμα και εξαμηνιαίων συμπληρώσεων και με την προσπάθεια συστηματικά και τακτικά να προσθέτουν -τουλάχιστον στους τομείς που είχαν την πιο γρήγορη εξέλιξη- τα νέα επιτεύγματα, τις νέες ιδέες, τα ιστορικά γεγονότα.
Όμως κυριολεκτικά η επανάσταση στις εγκυκλοπαίδειες έγινε από την στιγμή που ξέφυγαν από το υλικό τους σώμα, το βιβλίο και μεταφέρθηκαν στην ψηφιακή εποχή.
Δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε που η εγκυκλοπαίδεια με την ηλεκτρονική της μορφή έγινε το πρώτο και το πιο σημαντικό CD-ROM που στολίζει την ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του σύγχρονου άνθρωπου.
Στην πιο πρωτόγονη μορφή τους, πριν από περίπου μια δεκαπενταετία, οι ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες ήταν κάτι περισσότερο από την έντυπη έκδοση, τουλάχιστο όσον αφορά τα ηλεκτρονικά ευρετήρια και την γρήγορης αναζήτησης όχι μόνο στους τίτλους των λημμάτων αλλά και μέσα στον κορμό τους. Μια δεύτερη φάση – γενιά ήρθε όταν το περιεχόμενο της ίδιας της εγκυκλοπαίδειας ξεπέρασε τους περιορισμούς του κειμένου και άγγιξε τις βασικές αισθήσεις του ανθρώπου, την όραση και την ακοή. Οι εγκυκλοπαίδειες άρχισαν να γεμίζουν με ήχο και εικόνα. Με ταινίες, με μικρά βίντεο κλιπ-ντοκιμαντέρ, με τους ήχους των μουσικών οργάνων με τις φωνές των μεγάλων προσωπικοτήτων και τις συνθέσεις των μεγάλων δημιουργών.
Οι Ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες είναι καινοτομικές όχι μόνο όσον αφορά τη μορφή. Είναι και όσον αφορά την λειτουργία και την σχέση τους με την ανθρώπινη γνώση. Για πρώτη φορά σήμερα, μπορούν να εξελίσσονται ταχύτατα, να ενημερώνονται συνεχώς και να εμπλουτίζονται με κάθε τι νέο δημιουργείται σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη. Μετά την Ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα της μορφή: την Ηλεκτρονικά Διασυνδεδεμένη Εγκυκλοπαίδεια. Την εγκυκλοπαίδεια που δεν βρίσκεται μόνο στον Ηλεκτρονικό υπολογιστή του σπιτιού ή του γραφείου μας, αλλά απλώνεται μέσω του Ιντερνετ σε όλες τις βιβλιοθήκες, τα αρχεία, τα επιστημονικά ιδρύματα και όλες της πηγές της ανθρώπινης γνώσης.
Σήμερα, έχουμε μια νέα-Τρίτη γενιά, την συνεχώς ανανεούμενη ηλεκτρονική πολυμεσικής εγκυκλοπαίδεια. Αυτή που μας δίνει κείμενο, ήχο και εικόνα, κινούμενα σχέδια, τρισδιάστατους χάρτες και συμπυκνωμένη – ταξινομημένη πληροφορία αλλά και που συνεχώς ανανεώνεται, συνδεδεμένη με ένα απλό τηλεφωνικό καλώδιο με το απέραντο σύμπαν του Ιντερνετ.
Η "Ζωντανή Εγκυκλοπαίδεια"
Στην αυγή του 21ου Αιώνα, εμφανίστηκε μια καινούργια επαναστατική μορφή της, η συλλογική ψηφιακή δικτυωμένη εγκυκλοπαίδεια, της οποίας πρώτη έκφραση είναι η ανοιχτή εγκυκλοπαίδεια “Wikipedia” Που τολμά να επιτρέπει στον κάθε αναγνώστη της να συμβάλλει στην συγγραφή των λημμάτων και να συνεισφέρει στην επέκταση του περιεχομένου της. Ετσι, μέσα σε μια τετραετία η Wikipedia ξεπέρασε σε αριθμό λημμάτων κάθε άλλη έντυπη ή ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια και γρήγορα επεκτείνεται πέραν της αγγλικής σε δεκάδες άλλες γλώσσες ανάμεσα στις οποίες είναι και η ελληνική –όπου παρουσιάζεται ως «Βικιπαίδεια»
“Δεν υπάρχει πρακτικό εμπόδιο στην δημιουργία ενός εύχρηστου καταλόγου όλης της ανθρώπινης γνώσης, των επιτευγμάτων, των εικόνων και των ιδεών, στην κατασκευή με άλλα λόγια, μιας πλανητικής μνήμης για όλη την ανθρωπότητα. Ίσως μάλιστα να μην είναι απλός κατάλογος αλλά το ίδιο το πράγμα σε μία άλλη μορφή, που θα μπορεί να προσπελαστεί από οποιοδήποτε σημείο της γης. Κάτι τέτοιο θα είναι γεγονός τρομαχτικής σημασίας, μπορεί να προδιαγράψει μια πραγματική διανοητική ενοποίηση όλης της φυλής μας. Όλη η ανθρώπινη μνήμη θα είναι διαθέσιμη σε συντομότατο χρόνο σε κάθε ξεχωριστό άτομο. Και το πιο σημαντικό απ’ όλα: ένα τέτοιο αρχείο δεν κινδυνεύει από καμία καταστροφή. Θωρακίζεται απόλυτα, καθώς πρόκειται να υπάρξουν ακριβή αντίγραφα στο Περού, την Κίνα, την Ισλανδία, την Κεντρική Αφρική ή και πουθενά συγκεκριμένα. Θα συγκεντρώνει την οργάνωση του εγκεφάλου ενός ανώτερου θηλαστικού με την αποκεντρωμένη ζωτικότητα της αμοιβάδας.”
Τα λόγια ανήκουν στον Χέρμπερτ Τζώρτζ Γουέλς και γράφτηκαν το 1937 στο δοκίμιο μέ τίτλο «Ο Παγκόσμιος Εγκέφαλος: Η ιδέα μιας μόνιμης παγκόσμιας εγκυκλοπαίδειας». Αυτό που τότε έμοιαζε μαγικό και αδύνατο, είναι η σημερινή πραγματικότητα του Ιντερνετικά συνδεδεμένου πλανήτη και είναι όντως ένα γεγονός τρομαχτικής σημασίας όπως προέβλεπε ο Γουέλς.
Τετάρτη, Ιουλίου 14, 2004
Σάββατο, Ιανουαρίου 01, 2000
Ο Παγκόσμιος Εγκέφαλος:
Απο την Ουτοπία στο Ιντερνετ.
Βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας εποχής όπου η φαντασία του ατομικού νου πολλές φορές ξεπερνιέται από τα δημιουργήματα του Συλλογικού Νού της ανθρωπότητας. Σαν ένας υπερεγκέφαλος συνενώνει τους «νευρώνες» του με αμέτρητους δίαυλους επικοινωνίας. Ένας υπερεγκέφαλος που ταυτόχρονα εξελίσσει ταχύτατα το πρωτόκολλο των σημάτων του περνώντας από τον προφορικό λόγο στον γραπτό και από τον γραπτό στον «άμεσο», που δεν εξαρτάται από το μέσο ούτε έχει πρακτικό περιορισμό στην ταχύτητα διάδοσης. Το πόσο μπορεί να εξελιχθεί ένας τέτοιος υπερεγκέφαλος, σίγουρα αποτελεί θέμα για ένα ενδιαφέρον μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Ένα μυθιστόρημα που το πρώτο του κεφάλαιο γράφτηκε το 1937 από τον Χέρμπερτ Τζώρτζ Γουέλς, μέ τίτλο «Ο Παγκόσμιος Εγκέφαλος: Η ιδέα μιας μόνιμης παγκόσμιας εγκυκλοπαίδειας». Αξίζει να θυμόμαστε ένα απόσπασμα:
“Δεν υπάρχει πρακτικό εμπόδιο στην δημιουργία ενός εύχρηστου καταλόγου όλης της ανθρώπινης γνώσης, των επιτευγμάτων, των εικόνων και των ιδεών, στην κατασκευή με άλλα λόγια, μιας πλανητικής μνήμης για όλη την ανθρωπότητα. Ίσως μάλιστα να μην είναι απλός κατάλογος αλλά το ίδιο το πράγμα σε μία άλλη μορφή, που θα μπορεί να προσπελαστεί από οποιοδήποτε σημείο της γης. Κάτι τέτοιο θα είναι γεγονός τρομαχτικής σημασίας, μπορεί να προδιαγράψει μια πραγματική διανοητική ενοποίηση όλης της φυλής μας. Όλη η ανθρώπινη μνήμη θα είναι διαθέσιμη σε συντομότατο χρόνο σε κάθε ξεχωριστό άτομο. Και το πιο σημαντικό απ’ όλα: ένα τέτοιο αρχείο δεν κινδυνεύει από καμία καταστροφή. Θωρακίζεται απόλυτα, καθώς πρόκειται να υπάρξουν ακριβή αντίγραφα στο Περού, την Κίνα, την Ισλανδία, την Κεντρική Αφρική ή και πουθενά συγκεκριμένα. Θα συγκεντρώνει την οργάνωση του εγκεφάλου ενός ανώτερου θηλαστικού με την αποκεντρωμένη ζωτικότητα της αμοιβάδας.”
Αυτό που τότε έμοιαζε μαγικό και αδύνατο, είναι η σημερινή πραγματικότητα του Ιντερνετικά συνδεδεμένου πλανήτη και είναι όντως ένα γεγονός τρομαχτικής σημασίας όπως προέβλεπε ο Γουέλς.
Από αυτόν τον «Παγκόσμιο Εγκέφαλο» που σήμερα βλέπουμε να μορφώνεται, θα ξεκινήσουν τα νέα τολμήματα της φαντασίας που θα ανοίξουν τους νέους ορίζοντες στην επιστήμη του μέλλοντος.
Καλώς ήλθαμε στον θαυμαστό καινούργιο κόσμο! Στον κόσμο που η καθημερινή πραγματικότητα αρχίζει να ξεπερνά την πιο τολμηρή φαντασία και οι κανόνες και οι συνήθειες του παρελθόντος βρίσκονται καθημερινά υπό αίρεση.
Είναι εντυπωσιακό πως σε κάθε περίοδο μεγάλων αλλαγών, επίκεντρό τους είναι πάντα ένα δίκτυο. Στην εποχή του Περικλή ήταν το εμπορικό – πολιτισμικό δίκτυο που απλωνόταν ανάμεσα στις πόλεις-κράτη και τα λιμάνια της Μεσογείου. Η επέκτασή του πέρα από τα όρια της πόλης –κράτος, στα βάθη της Ασίας, σημάδεψε την εποχή του Μ. Αλέξανδρου. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία αναπτύχθηκε μέσα από ένα δίκτυο οδών που ένωναν τις άκρες της Ευρώπης με το κέντρο της την Ρώμη.
Την εποχή που απλώνονταν οι γραμμές του σιδερένιου αλόγου στα βάθη της Αμερικής, το σιδηροδρομικό δίκτυο ήταν η δύναμη που μεταμόρφωνε το τοπίο έφερνε τις ακτές των δύο ωκεανών πιο κοντά και άλλαζε τον ρυθμό μιας ολόκληρης εποχής, συγχρονίζοντάς την με το τσάφ-τσούφ των εμβόλων και του ανοιγοκλεισίματος των βαλβίδων. Χάρις στον Τόμας Εντισον και τον Γκράχαμ Μπέλ, γνωρίσαμε την ταχύτατη εξάπλωση δύο ακόμα δικτύων που είχαν στην ραχοκοκαλιά τους όχι τον σίδερο αλλά τον χαλκό. Δυο δίκτυα που με την σειρά τους μεταμόρφωσαν ολόκληρο τον πλανήτη μέσα στον εικοστό αιώνα. Το ένα ήταν το δίκτυο, της ηλεκτρικής ενέργειας, της ηλεκτροδότησης και το άλλο ήταν το τηλεφωνικό – τηλεπικοινωνιακό δίκτυο.
Κάθε εποχή δημιουργεί τα σύμβολά της. Στην αρχή του 20ου αιώνα, την εποχή των ατμομηχανών, της ηλεκτρικής ενέργειας και της τηλεφωνίας, σύμβολα ήταν οι σιδηρόδρομοι, οι αλυσίδες παραγωγής και τα καινούργια δίκτυα που ένωναν τις άκρες των ηπείρων, τις ακτές των ωκεανών, τον κόσμο ολόκληρο. Σήμερα δύο απο τα ισχυρότερα σύμβολα της νέας εποχής είναι το δυαδικό ψηφίο - το bit και το Διαδίκτυο - το Ιντερνετ.
Όταν ο Γκόρντον Μουρ διατύπωσε το «νόμο» για το διπλασιασμό της υπολογιστικής ισχύος των επεξεργαστών κάθε δεκαοκτώ μήνες, ελάχιστοι διέκριναν τη σχέση του με τις εξισώσεις ανάπτυξης των βιολογικών σχηματισμών και ακόμα λιγότεροι μπορούσαν να φανταστούν τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει, αν άρχιζε να επιδρά σε πολύπλοκα συστήματα, όπως οι ανθρώπινες επικοινωνίες, η διάδοση του λόγου και οι κοινωνίες γενικότερα.
Στα μισά του 20ου αιώνα, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ με σαφήνεια προέβλεπε πως οι αυτοκρατορίες του μέλλοντος θα είναι οι αυτοκρατορίες του Νού. Και το Ιντερνετ είναι με τον δικό του τρόπο η κορωνίδα σε δυο περιοχές όπου ο ανθρώπινος νούς έχει να παρουσιάσει εξαιρετικά επιτεύγματα. Από την μια το πεδίο της δημοσιογραφίας, της δημόσιας εξιστόρησης των γεγονότων, της ευρύτατης κοινοποίησης των πληροφοριών απο έμπειρα νοήμονα πλάσματα που κατανοούν και αισθάνονται το κοινό τους. Και από την άλλη ο χώρος της πληροφορικής μιας νέας διανοητικής δραστηριότητας της υπέρτατης λογικής, της δημιουργίας των αλγορίθμων και των προγραμμάτων που επεξεργάζονται την πληροφορία και δίνουν οντότητα στην πιο εξελιγμένη μηχανή που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος, τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Μια μικρή γεύση του τι σημαίνει ταχύτατος πολλαπλασιασμός και εκθετική ανάπτυξη, πήρε η ανθρωπότητα στην τελευταία πενταετία του 20ού αιώνα, όταν αυτό που ξεκίνησε ως «απλή» σύνδεση μεταξύ των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ξαφνικά έγινε μια πανίσχυρη δύναμη που μεταμορφώνει το εμπόριο, την επιστήμη, την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία, την καταναλωτική συμπεριφορά. Ταυτόχρονα, εμφανίστηκαν και οι πρώτες μελέτες για μια νέα ασθένεια, την IFS (Information Fatigue Syndrome –Σύνδρομο Πληροφοριακής Κόπωσης) που είναι αποτέλεσμα της υπερφόρτωσης του ανθρώπινου εγκεφάλου με πληροφορία και εμφανίζει συμπτώματα άγχους, μείωση της ικανότητας συγκέντρωσης, απομνημόνευσης και λήψης αποφάσεων.
Κάθε τι που επηρεάζει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων είναι βαθιά πολιτικό. Ακόμη και όταν η τεχνολογική του γοητεία –ή και η μαγεία- το κρατά μακριά από την πολιτική συζήτηση και η έλλειψη ιστορίας δεν επιτρέπει στην συλλογική μνήμη να βρει σημεία αναφοράς και να σχηματίσει εικόνες για το μέλλον.
Το Internet, η κινητή τηλεφωνία αλλά και οι αλλαγές στην κοινωνική συμπεριφορά, την πολιτικοοικονομική διάρθρωση του πλανήτη, δεν μπορούσαν να προβλεφθούν με τα δεδομένα των προηγούμενων δεκαετιών. Ούτε είναι δυνατό να προβλεφθεί η μελλοντική τους εξέλιξη…
Πολλοί επιστήμονες προειδοποιούν ότι κάθε προσπάθεια πρόβλεψης του μέλλοντος με γραμμική προέκταση των τάσεων του παρελθόντος, θα οδηγούσε σε γελοία λάθη με τραγικές πιθανώς επιπτώσεις.
Οι θεωρίες του χάους και των πολύπλοκων συστημάτων πρόσφεραν πολύτιμα επιστημονικά εργαλεία για να εξηγηθεί η συμπεριφορά των φαινομένων που είναι τόσο ευαίσθητα στις αρχικές τους συνθήκες, ώστε να είναι αδύνατη η πρόβλεψη της μελλοντικής τους εξέλιξης
Κάποιοι, αφουγκραζόμενοι τη «μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων», θεωρούν ότι βρισκόμαστε σε μια «μετασυστημική φάση μετάβασης», όπως αυτές που χαρακτήρισαν την εξέλιξη από τους μονοκύτταρους στους πολυκύτταρους οργανισμούς, από την ενστικτώδη συμπεριφορά στη νόηση και από τα μοναχικά όντα στις κοινωνίες. Βρισκόμαστε, λένε, στη φάση όπου μέσα από τον παγκόσμιο επικοινωνιακό ιστό αναδύεται ένας νέος υπερ-οργανισμός, ένας συλλογικός νους, χωρίς όρια στο χώρο και το χρόνο. Ζούμε τη γένεση ενός μετα-συστήματος που θα ξεπερνά σε πολυπλοκότητα οτιδήποτε δημιούργησε μέχρι τώρα η φύση ή η ανθρώπινη διάνοια.
Και σε αντίθεση με όλες τις άλλες «μεταβάσεις» που εξελίχθηκαν σε γεωλογικούς αιώνες, εμείς έχουμε την τύχη να τη ζούμε σε πραγματικό χρόνο και να τη νιώθουμε με όλες τις αισθήσεις μας.
“Δεν υπάρχει πρακτικό εμπόδιο στην δημιουργία ενός εύχρηστου καταλόγου όλης της ανθρώπινης γνώσης, των επιτευγμάτων, των εικόνων και των ιδεών, στην κατασκευή με άλλα λόγια, μιας πλανητικής μνήμης για όλη την ανθρωπότητα. Ίσως μάλιστα να μην είναι απλός κατάλογος αλλά το ίδιο το πράγμα σε μία άλλη μορφή, που θα μπορεί να προσπελαστεί από οποιοδήποτε σημείο της γης. Κάτι τέτοιο θα είναι γεγονός τρομαχτικής σημασίας, μπορεί να προδιαγράψει μια πραγματική διανοητική ενοποίηση όλης της φυλής μας. Όλη η ανθρώπινη μνήμη θα είναι διαθέσιμη σε συντομότατο χρόνο σε κάθε ξεχωριστό άτομο. Και το πιο σημαντικό απ’ όλα: ένα τέτοιο αρχείο δεν κινδυνεύει από καμία καταστροφή. Θωρακίζεται απόλυτα, καθώς πρόκειται να υπάρξουν ακριβή αντίγραφα στο Περού, την Κίνα, την Ισλανδία, την Κεντρική Αφρική ή και πουθενά συγκεκριμένα. Θα συγκεντρώνει την οργάνωση του εγκεφάλου ενός ανώτερου θηλαστικού με την αποκεντρωμένη ζωτικότητα της αμοιβάδας.”
Αυτό που τότε έμοιαζε μαγικό και αδύνατο, είναι η σημερινή πραγματικότητα του Ιντερνετικά συνδεδεμένου πλανήτη και είναι όντως ένα γεγονός τρομαχτικής σημασίας όπως προέβλεπε ο Γουέλς.
Από αυτόν τον «Παγκόσμιο Εγκέφαλο» που σήμερα βλέπουμε να μορφώνεται, θα ξεκινήσουν τα νέα τολμήματα της φαντασίας που θα ανοίξουν τους νέους ορίζοντες στην επιστήμη του μέλλοντος.
Καλώς ήλθαμε στον θαυμαστό καινούργιο κόσμο! Στον κόσμο που η καθημερινή πραγματικότητα αρχίζει να ξεπερνά την πιο τολμηρή φαντασία και οι κανόνες και οι συνήθειες του παρελθόντος βρίσκονται καθημερινά υπό αίρεση.
Είναι εντυπωσιακό πως σε κάθε περίοδο μεγάλων αλλαγών, επίκεντρό τους είναι πάντα ένα δίκτυο. Στην εποχή του Περικλή ήταν το εμπορικό – πολιτισμικό δίκτυο που απλωνόταν ανάμεσα στις πόλεις-κράτη και τα λιμάνια της Μεσογείου. Η επέκτασή του πέρα από τα όρια της πόλης –κράτος, στα βάθη της Ασίας, σημάδεψε την εποχή του Μ. Αλέξανδρου. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία αναπτύχθηκε μέσα από ένα δίκτυο οδών που ένωναν τις άκρες της Ευρώπης με το κέντρο της την Ρώμη.
Την εποχή που απλώνονταν οι γραμμές του σιδερένιου αλόγου στα βάθη της Αμερικής, το σιδηροδρομικό δίκτυο ήταν η δύναμη που μεταμόρφωνε το τοπίο έφερνε τις ακτές των δύο ωκεανών πιο κοντά και άλλαζε τον ρυθμό μιας ολόκληρης εποχής, συγχρονίζοντάς την με το τσάφ-τσούφ των εμβόλων και του ανοιγοκλεισίματος των βαλβίδων. Χάρις στον Τόμας Εντισον και τον Γκράχαμ Μπέλ, γνωρίσαμε την ταχύτατη εξάπλωση δύο ακόμα δικτύων που είχαν στην ραχοκοκαλιά τους όχι τον σίδερο αλλά τον χαλκό. Δυο δίκτυα που με την σειρά τους μεταμόρφωσαν ολόκληρο τον πλανήτη μέσα στον εικοστό αιώνα. Το ένα ήταν το δίκτυο, της ηλεκτρικής ενέργειας, της ηλεκτροδότησης και το άλλο ήταν το τηλεφωνικό – τηλεπικοινωνιακό δίκτυο.
Κάθε εποχή δημιουργεί τα σύμβολά της. Στην αρχή του 20ου αιώνα, την εποχή των ατμομηχανών, της ηλεκτρικής ενέργειας και της τηλεφωνίας, σύμβολα ήταν οι σιδηρόδρομοι, οι αλυσίδες παραγωγής και τα καινούργια δίκτυα που ένωναν τις άκρες των ηπείρων, τις ακτές των ωκεανών, τον κόσμο ολόκληρο. Σήμερα δύο απο τα ισχυρότερα σύμβολα της νέας εποχής είναι το δυαδικό ψηφίο - το bit και το Διαδίκτυο - το Ιντερνετ.
Όταν ο Γκόρντον Μουρ διατύπωσε το «νόμο» για το διπλασιασμό της υπολογιστικής ισχύος των επεξεργαστών κάθε δεκαοκτώ μήνες, ελάχιστοι διέκριναν τη σχέση του με τις εξισώσεις ανάπτυξης των βιολογικών σχηματισμών και ακόμα λιγότεροι μπορούσαν να φανταστούν τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει, αν άρχιζε να επιδρά σε πολύπλοκα συστήματα, όπως οι ανθρώπινες επικοινωνίες, η διάδοση του λόγου και οι κοινωνίες γενικότερα.
Στα μισά του 20ου αιώνα, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ με σαφήνεια προέβλεπε πως οι αυτοκρατορίες του μέλλοντος θα είναι οι αυτοκρατορίες του Νού. Και το Ιντερνετ είναι με τον δικό του τρόπο η κορωνίδα σε δυο περιοχές όπου ο ανθρώπινος νούς έχει να παρουσιάσει εξαιρετικά επιτεύγματα. Από την μια το πεδίο της δημοσιογραφίας, της δημόσιας εξιστόρησης των γεγονότων, της ευρύτατης κοινοποίησης των πληροφοριών απο έμπειρα νοήμονα πλάσματα που κατανοούν και αισθάνονται το κοινό τους. Και από την άλλη ο χώρος της πληροφορικής μιας νέας διανοητικής δραστηριότητας της υπέρτατης λογικής, της δημιουργίας των αλγορίθμων και των προγραμμάτων που επεξεργάζονται την πληροφορία και δίνουν οντότητα στην πιο εξελιγμένη μηχανή που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος, τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Μια μικρή γεύση του τι σημαίνει ταχύτατος πολλαπλασιασμός και εκθετική ανάπτυξη, πήρε η ανθρωπότητα στην τελευταία πενταετία του 20ού αιώνα, όταν αυτό που ξεκίνησε ως «απλή» σύνδεση μεταξύ των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ξαφνικά έγινε μια πανίσχυρη δύναμη που μεταμορφώνει το εμπόριο, την επιστήμη, την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία, την καταναλωτική συμπεριφορά. Ταυτόχρονα, εμφανίστηκαν και οι πρώτες μελέτες για μια νέα ασθένεια, την IFS (Information Fatigue Syndrome –Σύνδρομο Πληροφοριακής Κόπωσης) που είναι αποτέλεσμα της υπερφόρτωσης του ανθρώπινου εγκεφάλου με πληροφορία και εμφανίζει συμπτώματα άγχους, μείωση της ικανότητας συγκέντρωσης, απομνημόνευσης και λήψης αποφάσεων.
Κάθε τι που επηρεάζει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων είναι βαθιά πολιτικό. Ακόμη και όταν η τεχνολογική του γοητεία –ή και η μαγεία- το κρατά μακριά από την πολιτική συζήτηση και η έλλειψη ιστορίας δεν επιτρέπει στην συλλογική μνήμη να βρει σημεία αναφοράς και να σχηματίσει εικόνες για το μέλλον.
Το Internet, η κινητή τηλεφωνία αλλά και οι αλλαγές στην κοινωνική συμπεριφορά, την πολιτικοοικονομική διάρθρωση του πλανήτη, δεν μπορούσαν να προβλεφθούν με τα δεδομένα των προηγούμενων δεκαετιών. Ούτε είναι δυνατό να προβλεφθεί η μελλοντική τους εξέλιξη…
Πολλοί επιστήμονες προειδοποιούν ότι κάθε προσπάθεια πρόβλεψης του μέλλοντος με γραμμική προέκταση των τάσεων του παρελθόντος, θα οδηγούσε σε γελοία λάθη με τραγικές πιθανώς επιπτώσεις.
Οι θεωρίες του χάους και των πολύπλοκων συστημάτων πρόσφεραν πολύτιμα επιστημονικά εργαλεία για να εξηγηθεί η συμπεριφορά των φαινομένων που είναι τόσο ευαίσθητα στις αρχικές τους συνθήκες, ώστε να είναι αδύνατη η πρόβλεψη της μελλοντικής τους εξέλιξης
Κάποιοι, αφουγκραζόμενοι τη «μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων», θεωρούν ότι βρισκόμαστε σε μια «μετασυστημική φάση μετάβασης», όπως αυτές που χαρακτήρισαν την εξέλιξη από τους μονοκύτταρους στους πολυκύτταρους οργανισμούς, από την ενστικτώδη συμπεριφορά στη νόηση και από τα μοναχικά όντα στις κοινωνίες. Βρισκόμαστε, λένε, στη φάση όπου μέσα από τον παγκόσμιο επικοινωνιακό ιστό αναδύεται ένας νέος υπερ-οργανισμός, ένας συλλογικός νους, χωρίς όρια στο χώρο και το χρόνο. Ζούμε τη γένεση ενός μετα-συστήματος που θα ξεπερνά σε πολυπλοκότητα οτιδήποτε δημιούργησε μέχρι τώρα η φύση ή η ανθρώπινη διάνοια.
Και σε αντίθεση με όλες τις άλλες «μεταβάσεις» που εξελίχθηκαν σε γεωλογικούς αιώνες, εμείς έχουμε την τύχη να τη ζούμε σε πραγματικό χρόνο και να τη νιώθουμε με όλες τις αισθήσεις μας.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
